چگونگی بازنمایی ویژگی‌های جنسیتی در جوک‌های فارسی تلگرامی

جوک‏‌ها به‌منزلۀ خرده‏فرهنگ‏های هر جامعه، معانی و مفاهیم اجتماعی گوناگونی را بازنمایی می‌کنند که نشانگر فضای ذهنی آن جامعه و ویژگی‏های افراد آن است. در این میان، جوک‏های جنسیتی نمایشگر نگاه اجتماعی جامعه به مقولۀ جنسیت هستند. اقبال جامعۀ ایران به فناوری‏های نوین تلفن همراه و پیام‏رسان‏ها ازجمله، تلگرام از یک‏سو و کشیده شدن جوک‏ها به این فضا از سوی‏ دیگر، لزوم بررسی و مطالعه آن را بیشتر از قبل می‏طلبد. این مقاله با روش کیفی و شیوۀ مردم‌نگاری درون‌شبکه‌ای و با استفاده از نظریۀ برساخت‌گرایی اجتماعی، جوک‌های مختلف جنسیتی را در پیام‌رسان تلگرام مقایسه کرده است. نتایج بررسی سه کانال جوک تلگرامی که بعد از فیلترینگ و در تیر ۱۳۹۷ ارزیابی‌شده است، نشان می‏دهد ۵۰ درصد کل جوک‏های این کانال‌ها را جوک‏های جنسیتی تشکیل داده و به لحاظ شکلی، بیشترین جوک‏های جنسیتی مربوط به جوک‏های کلامی است که جوک‌های مربوط به زنان در هر سه کانال، تقریباً دو برابر جوک‏های مردان بوده است. برساخته‏های جنسیتی برای مردها در جوک‏ها بیشتر با موضوع جنسی و برای زنان بیشتر با موضوع کلیشه‏های جنسیتی مانند: «احمق‏شمردن»، استفادۀ بی‌رویه از لوازم آرایش، تمایل به ازدواج، ناتوانی در رانندگی، الزام به انجام کارهای خانه و زودرنجی است که به‌نوعی بازتعریف نقش اجتماعی زنان در شرایط اجتماعی فعلی است.